Yon ti pale ak yon astwonòm pwofesyonèl Ayisyen...
Text in English Teks an Kreyol Aysyen
John Maksen Larose:
Bonsoir Dr Rulx
Nan okazyon 100èdtan Astwononi ane
sa, nou kontan rejwenn ou pou fon ti pale de evènmant sa,
Toudabò
di nouKijan ou ye?
Epi Eske ou ka fè Yon ti pale de ou e
esperyans ou antake astwonòm pwofesyonèl
Captain
Astro:
Mèsi anpil M. Larose dèske ou ede nou pwofite de
okazyon sa, 100èdtan Astwononi, ke UAI pote pou nou. Eske mwen byen?
Bon, ou konnen nan moman sa, pa gen Ayisyen, an Ayiti oswa nan
diaspora a, ki ka di li byen, pou jan kriz sosyiopòlitik la ye
lakay. Lilè pou bagay you chanje toutbon! E sa va pèmèt jèn yo
devlope kiryozite santifik yo finalman. Paske mwen rankontre anpil
Ayisyen parèy mwen ki enterese anpil anpil a la syans an jeneral, a
astwonomi spesyalman, men yo bloke nan chèche bezwen fondamantal yo,
savledi surviv, sekirite nan tout bagay. Li menm difisi pou yo fini
yon ane akademik nòmalman. Tout bagay sa yo fèm pa ka byen...okenn
nan nou pa ka byen...e sa pa bon pou devlope rèv mwen: devlope
astwonomi an Ayiti.
Mwen se yon Expert en Astronomie
diplomé de Bircham International University depi 2018,
men m'ap fè astwonomi depi lè m'te gen 12 zan ak papa'm. Antan ke
astwonòm pwofesyonèl kounyea, mwen evolye sitou nan sektè
pwomosyon ak sansibilizasyon astwonomi nan antouraj mwen, kel te
kominotè a, lekòl, media oswa inivèsite. Men, mwen sitou ap
oryante'm vè yon strateji pou enplante fòmasyon inivèsitè
pwofesyonèl pou fizisyen ak astwonòm an Ayiti ak sou kijan pou
òganize sektè pwofesyonèl sa nan peyi a. Sa ta vle di tou pou'n ta
pase nan wo nivo leta a pou'n ta enfliyanse pozitivman nan sans sa.
Paske se ta sèl garanti ke sa n'ap eseye fè la pa ta rete sèlman
pou yon ti gwoup moun, yon ti gwoup zanmi astwonòm. Antan ke
astwonòm pwofesyonèl, vizyon'm, se pou nou gen yon gran kominote
astwonòm “productive” assurant non seulement la relève mais
aussi la permanence de la recherche fondamentale et appliquée en
astronomie.
Se nan
kad sa ke mwen komanse ak asosyasyon Société
Haitienne d'Astronomie k'ap eseye fè promosyon ak sansibilizasyon
nan astwonimi ak tou fome yon rezo club astronomie pou fè
menm travay sa. Union Astronomique Internationale bannou back-up
teknik pou nou fè kèk aktivite. Club d'Astronomie de Tabarre se
youn nan club ki pèfòman nan travay sa gras a ou M. Larose.
John Maksen Larose: Nou te
kontan pou bèl ti rale sa, merci anpil Dr Rulx
Kounya Eske ka ede
nou konprann poukisa nou selebre 100 èdtan astwonomi nan mond
lan
Captain Astro:
100 èdtan astwonomi
se yon aktivite UAI lanse chak ane pou mobilize kominotè astwonòm
yo a travè lemond antye, paske noutout anba yon sèl syèl. Kominote
astwonòm sa, se pa pwofesyonèl sèlman non, se astwonòm amatè,
jèn gason ak jèn fanm ki ta renmen konnen sa kap pase anlèò a,
nan syèl la, e menm sou Latè. Nap tann tout kategori moun, etidyan,
profesè, travayè e latrye. Tout kategori pwofesyonèl ladann, depi
ou gen kiryozite.
Epi, se okazyon tou pou'n fè moun
yo konnen ke nou pa poukont nou, nan jan aktivite sa: lemond antye ap
obsève syèl , nou tout anba yon sèl syèl, noumenm Ayisyen, nou
anba menm syèl sa tou menmsi nou chache ak pwoblèm. Astwonomi se
pou tout moun, menm Aysyen! Menmsi nou poko gen obsèvatwa, menmsi
nou poko gen depatman inivesitè pou astwonomi, memsi nou poko voye
anyen nan lespas, noumenm Aysyen, kelte timoun, jèn oswa granmoun,
nou vle la paske astwonomi se pou tout moun!
Nap raple nou, nan lane 2019,
malgre tout pwoblèm sosyopolitik ke peyi a t'ap travèse (e ke'n
kontinye ap travèse jiskanojou), jèn Ayisyen yo te rive mobilize
pou bay e chwazi pami plizyè non ki sòti nan kilti nou ak listwa
nou pou'n te bay yon zetwal (HD1502) ak yon egzoplanèt (HD1502b).
Depi lèsa, e UAI rekonèt li, zetwal la rele “Citadelle”
& egzoplanèt li rele “Indépendance”. An 2022, UAI
fèk lanse yon edisyon tou nèf ki rele NameExoworlds 2022
John Maksen Larose: Nou byen kontan
ou vini sou NameExoWorlds 2022.
Eske w ka fè Yon ti rapèl sou
kijan nou ka aplike pou konkou NameExoworlds 2022 an.
Captain Astro:
Nan edisyon
NameExoworlds 2022, gen yon aspè kominotè pou nou konprann
byen: se pa yon sèl moun k'ap aplike, men yon gwoup ki met ansanm
pou chwazi yon non ki sòti nan kilti ak listwa nou ankò. Nan
pwosesis pou'l chwazi non sa yo, fò gwoup la rasanble'l ak kominote
ki pre'l yo pou'l ekplike kisa ki egzoplanèt e poukisa se non sa yo
pra'l voye nan konkou a. Tout etap sa yo enpòtan pou fè Biwo
Sansibilizasyon UAI konnen a travè videyo ak lòt media. Tout
dokiman sa yo fèt pou rive jwenn UAI avan dat 11 novanm 2022, swa pa
email, swa pa fòmilè an liy. Gen yon komite Nasyonal ki la pou ede
nenpòt ki gwoup ki ta deside ede Ayiti reyisi yon fwan ankò, tankou
an 2019, nan konkou entènasyonal sa. Se nan dat 20 Mars 2023 ke UAI
ap bay rezilta final la.
Li enpòtan pou'n sonje ke se yon
konkou entènasyonal e se 20 sistèm egzoplanetè ki disponib. Si nou
pa mache prese e si nou pa chwazi bonjan non ki sòti nan kilti ak
listwa nou, e sitou nan lang natif natal nou, nou ka pa menm asiste
tiraj. Mwen konnen nou menm Aysyen nou kapab montre sa nou ka fè,
depi yo bann opòtinite! Mwen konnen ke entelijans ak lespri nou pa
gen fwontyè, paske nou gen “l'Univers pour Frontière!”
Merci
anpil Captain Astwo
Nou te kontan Akeyi w sou platfòm nou nan
okazyon evènmant 100 èdtan astwonomi
an
-----------------------------
Yon ti pale ak yon astwonòm pwofesyonèl Ayisyen...
Realisé par l'Équipe NOC Haiti, Club d'Astronomie de Tabarre et la Société Haitienne d'Astronomie.
Octobre 2022.
Musique: Catalyst, Epic Music Orchestra CC – par Scott Buckley
Commentaires
Enregistrer un commentaire